Tác dụng của cây sake, sa kê, xa kê Artocarpus altilis (Park.) Foserg

Công dụng của Sake; sa kê; xa kê trong y học truyền thống Việt Nam và trên thế giới.

• Thịt quả Sake thường được dùng để ăn.
• Quả còn xanh có thể dùng làm thực phẩm với nhiều cách chế biến: Gọt vỏ thái mỏng đem rán hoặc phơi sấy khô nghiền thành bột làm bánh.
• Thịt quả cho lên men tạo hương vị đặc biệt, chế thành món ăn như pho mát, có giá trị dinh dưỡng cao.
• Hạt sake có thể luộc hoặc rang, ăn ngon như hạt dẻ, có tác dụng lợi trung tiện và kích dục.
• Lá Sake có tác dụng lợi tiểu, có tác dụng chữa phù thũng, thường dùng ngoài chữa mụn, áp xe.
• Vỏ thân, vỏ rễ và rễ con ở Indonesia để chữa rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy, kiết lị, đau răng và ghẻ.
• Artocarpus altilis (Parkinson) Fosberg, được trồng rộng rãi ở vùng nhiệt đới để làm cây lương thực, và lá của nó được sử dụng theo truyền thống để điều trị bệnh xơ gan, tăng huyết áp và tiểu đường ( Wang và cộng sự, 2006 ).
• Thịt quả được cho là có tác dụng như một loại thuốc bổ cho gan.
• Ở vùng Caribê, chất chiết xuất từ ​​những lá này được sử dụng làm thuốc bổ tim, tăng cường sức mạnh cho tim và điều trị cũng như quản lý bệnh tăng huyết áp ( Lans, 2006 , Siddesha et al., 2011 , Young et al., 1993 ).

Các nghiên cứu về Công dụng của Sake; sa kê; xa kê trong y học hiện đại

Sa kê ( Artocarpus altilis (Parkinson) Fosberg) là một loại cây lương thực truyền thống được trồng để lấy quả chứa nhiều tinh bột trên khắp Châu Đại Dương [ 9 ].  Sa kê được tiêu thụ chủ yếu vì lợi ích dinh dưỡng của nó và là nguồn cung cấp carbohydrate chính. Trái cây và hạt là nguồn cung cấp carbohydrate, protein, chất xơ, axit béo, tiền vitamin A, kali và canxi với một lượng đáng kể axit ascorbic, niacin và sắt [ 10. Bên cạnh đó, nghiên cứu y học hiện đại đã tìm thấy các ứng dụng quan trọng khác của Sa kê với lợi ích sức khỏe như tác dụng bảo vệ tim mạch, chống oxy hóa, kháng khuẩn, chống tiểu đường, bảo vệ dạ dày….

• Tác dụng bảo vệ tim mạch, điều hòa nhịp tim, ngăn ngừa bệnh nhồi máu cơ tim của Sa kê (Artocarpus altilis)

Các biến chứng bệnh tim mạch biểu hiện dưới nhiều hình thức khác nhau và có thể dẫn đến hậu quả chết người trong nhồi máu cơ tim ( Bolli, 1994 ). Nhồi máu cơ tim cấp tính (AMI) được coi là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên thế giới ở người và thường liên quan đến tăng huyết áp. ISO là một chất chủ vận beta-adrenergic không chọn lọc mạnh, được biết là gây nhồi máu cơ tim ở liều cao. Giả thuyết cho rằng nó gây nhồi máu cơ tim thông qua quá trình tự oxy hóa và tạo ra các gốc tự do gây độc tế bào ( Singal et al., 1983), cũng như quá kích thích các thụ thể beta adrenoceptors ( Hanen et al., 1990 ). Những hành động này sẽ dẫn đến quá trình peroxy hóa màng tế bào, thay đổi tính thấm của màng và có thể làm rối loạn tín hiệu đường dẫn ion canxi và tổn thương cơ tim ( Tappia et al., 2001 ).

 Hai mươi (20) con chuột Sprague-Dawley đực trưởng thành (175-230g) được chia thành 5 nhóm. Nhóm 1 (Đối chứng), 2 (AA) chỉ nhận được 50mg/Kg Artocarpus altilis (AA); 3 (ISO) chỉ nhận được 85mg/Kg ISO; 4 (ISO+AA/50) và 5 (ISO+AA/100) lần lượt nhận được 50 và 100 mg/Kg AA trong 6 ngày, sau khi được cho ISO hai lần (85 mg/Kg) trong khoảng thời gian 24 giờ. Các chỉ số huyết áp được thực hiện trước và sau khi sử dụng ISO bằng phương pháp quấn đuôi. Điện tâm đồ được thực hiện trên chuột đã được gây mê. Sự co bóp của tim được đo ở các cơ tâm nhĩ phải bị cô lập. Đánh giá kích thước vùng nhồi máu cơ tim (MI), tỷ lệ tim/trọng lượng cơ thể, các thông số sinh hóa, huyết học và hình thái mô học được tiến hành vào cuối bảy ngày.

Nghiên cứu này cho thấy rằng sử dụng dịch chiết Artocarpus altilis bằng đường uống có chức năng bảo vệ tim mạch trong tổn thương cơ tim bởi ISO, một phần, bằng cách giảm nhịp tim và cân bằng giao cảm, phục hồi các biến dạng điện tâm đồ và giảm mức độ của các dấu ấn sinh học tim (ALT). , AST, CPK và LDH).

• Khả năng điều trị bệnh tiểu đường của Sa kê (Artocarpus altilis)

Đái tháo đường týp 2 (Đái tháo đường không phụ thuộc insulin) là tình trạng tăng đường huyết do sản xuất insulin không đủ và cơ thể không có khả năng đáp ứng hoàn toàn với insulin, được định nghĩa là tình trạng kháng insulin. Bệnh tiểu đường loại 2 là loại bệnh tiểu đường phổ biến nhất, chiếm khoảng 90% trong tất cả các trường hợp mắc bệnh tiểu đường

Nghiên cứu  nhằm xác định ảnh hưởng của chiết xuất ethanol từ lá sa kê đối với tổn thương tuyến tụy ở chuột do alloxan–nicotinamide gây ra.Chuột được gây mê bằng alloxan–nicotinamide (Alloxan là một chất tương tự glucose độc ​​hại , phá hủy có chọn lọc các tế bào β tuyến tụy sản xuất insulin.) và được chia thành 4 nhóm, cụ thể là nhóm I (bình thường) không điều trị, nhóm II (dương tính) dùng metformin 100  mg/kg thể trọng (BW), nhóm III (âm tính) dùng Na CMC, nhóm IV cho chiết xuất lá sa kê 100  mg/kg thể trọng, nhóm V cho chiết xuất lá sa kê 400  mg/kg thể trọng. Điều trị đã được thực hiện trong 14 ngày và kiểm tra mô bệnh học của tuyến tụy. Kết quả cho thấy mô bệnh học tụy nhóm I không bị tổn thương, nhóm II tổn thương 25–75%, nhóm III tổn thương 25%, nhóm IV tổn thương 50%, nhóm V tổn thương tụy từ 0 – 25%. Dịch chiết lá sa kê 400  mg/kg thể trọng có hoạt tính bảo vệ tuyến tụy tốt hơn và giảm tác dụng gây tổn thương tuyến tụy ở chuột .

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2603924920300215

• Đặc tính chống oxy hóa và kháng khuẩn ở Sa kê (Artocarpus altilis)

Các gốc tự do, chủ yếu là các loại oxy phản ứng (ROS), thường xuyên được tạo ra trong quá trình chuyển hóa tự nhiên trong cơ thể. Chúng cũng có thể thu được thông qua các chất gây ô nhiễm như ô nhiễm, hút thuốc và bức xạ ion hóa và có thể gây hại cho tế bào hoặc mô, dẫn đến lão hóa, đái tháo đường, viêm, rối loạn tim mạch và thoái hóa thần kinh ¹ . Căng thẳng oxy hóa, do sự mất cân bằng giữa lượng ROS khổng lồ và hệ thống phòng thủ chống oxy hóa hạn chế, có liên quan đến nhiều bệnh lý ² . Chất chống oxy hóa hoạt động bằng cách vô hiệu hóa hoặc ngăn chặn quá trình tạo ROS trong quá trình trao đổi chất. Do đó, chất chống oxy hóa rất quan trọng trong chế độ ăn của con người và động vật, vì chúng có thể hỗ trợ làm giảm tổn thương oxy hóa trong cơ thể

Trong nghiên cứu ảnh hưởng của chiết xuất A. altilis (AA) đối với chuột bị tăng cholesterol máu (chuột HC) .Bằng cách cho chuột ăn chế độ giàu Cholesterol trong 9 tuần và được điều trị bằng AA (100 và 200 mg/kg) . Kết quả cho thấy việc sử dụng AA đã khôi phục hoạt động của các chất chống oxy hóa enzym (SOD và CAT) trong gan và tim của chuột HC. Do đó, AA có thể hoạt động như một chất chống oxy hóa hiệu quả có tầm quan trọng lớn chống lại bệnh tật và các quá trình thoái hóa do stress oxy hóa gây ra. Dịch chiết AA ở 750  μg/mL tạo ra sự ức chế 63% gốc DPPH so với catechin (68%). Đặc tính chống oxy hóa của AA có thể được liên kết với các hợp chất polyphenolic cao trong loại cây này

Hoạt tính kháng khuẩn của dịch chiết được đánh giá trên 12 tác nhân gây bệnh bao gồm 6 vi khuẩn Gram (+) và 6 vi khuẩn Gram (-). Bằng phương pháp đĩa trung bình rắn, ngoại trừEscherichia coli và Pseudomonas aeruginosa , tất cả các vi khuẩn đều nhạy cảm với một hoặc nhiều chất chiết xuất.

• Tác dụng bảo vệ dạ dày, giảm nguy cơ loét dạ dày của Sa kê (Artocarpus altilis)

 Tiềm năng bảo vệ dạ dày của dịch chiết ở nồng độ 100, 200 và 400 mg/kg thể trọng được nghiên cứu trên mô hình động vật gây ra bởi ethanol tuyệt đối. Các con vật đã được xử lý trước chiết xuất trong 14 ngày. Sau đó, tiềm năng bảo vệ dạ dày được đánh giá dựa trên diện tích tổn thương, thể tích dịch dạ dày, pH dạ dày, độ axit tổng, hàm lượng chất nhầy thành dạ dày và các tổn thương vi mô. Có sự giảm đáng kể diện tích tổn thương và thể tích dịch dạ dày ở những động vật được sử dụng chiết xuất A. altilis  xử lý trước , cũng như tăng đáng kể độ pH và thành dạ dày tiết dịch nhầy khi so sánh với nhóm dùng ethanol (p<0,05) hơn là nhóm dùng omeprazole hoặc nhóm bình thường (p>0,05). Cả kiểm tra vĩ mô và vi thể đều cho thấy sự giảm đáng kể các tổn thương hoại tử. Như vậy chất chiết xuất từ ​​A. altilis có hiệu quả trong việc giảm nguy cơ loét dạ dày vì chúng có khả năng được sử dụng làm tác nhân bảo vệ dạ dày tự nhiên.

• Tác dụng giảm Cholesterol trong máu ngăn ngừa xơ vữa động mạch của Sake (Artocarpus altilis)

Thực hiện mô hình nghiên cứu ảnh hưởng của chiết xuất A. altilis (AA) đối với chuột bị tăng cholesterol máu (chuột HC). Việc cho chuột ăn chế độ ăn nhiều cholesterol trong 9 tuần đã gây ra sự gia tăng đáng kể về trọng lượng tương đối của tim và gan của chuột. Tuy nhiên, điều trị bằng AA (100 và 200 mg/kg) và Questran làm giảm đáng kể trọng lượng tương đối của gan và tim của chuột HC. Trong nghiên cứu này, chuột HC có nồng độ TC, TG và LDL-C trong huyết thanh, gan và tim cao khi so sánh với nhóm chứng. Những quan sát tương tự trên chuột tăng cholesterol máu đã được quan sát bởi Yuji et al. [ 38 ], Adaramoye và cộng sự. [ 39 ], và, Kamesh và Sumathi [ 40]. Hơn nữa, sự giảm nồng độ HDL-C trong huyết thanh cũng được quan sát thấy ở chuột HC, điều này thực sự phản ánh sự vận chuyển cholesterol thấp hơn bởi HDL-C trong máu từ các mô ngoại vi đến gan để chuyển hóa và bài tiết [ 41 ]. Nồng độ TC, TG và LDL-C trong huyết thanh và mô tăng cao và nồng độ HDL-C thấp hơn tạo ra nguy cơ cao cho sự phát triển của chứng xơ vữa động mạch và CVD (bệnh tim mạch) khác [ 42 ]. Trong nghiên cứu, chiết xuất AA làm giảm đáng kể nồng độ TC, TG và LDL-C và tăng HDL-C ở chuột HC so với đối chứng. Các lipoprotein, đặc biệt là LDL-C tham gia lắng đọng TC và TG trên thành động mạch vành và bắt đầu quá trình hình thành mảng xơ vữa động mạch [ 43]. Giảm nồng độ TC, TG và LDL-c trong huyết thanh và mô được tìm thấy ở chuột HC được điều trị với liều (100 và 200 mg/kg) AA là một trong những khía cạnh có lợi của nghiên cứu hiện tại này và đã chứng minh tiềm năng chống xơ vữa động mạch của chiết xuất này.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3926424/

Tài liệu tham khảo:

Xem tổng hợp các đề tài nghiên cứu về sake; sa kê; xa kê công bố trên thư viện y khoa quốc tế

Sake; sa kê; xa kê được viết trong cuốn Cây Thuốc và Động Vật Làm Thuốc ở Việt Nam

Sake; sa kê; xa kê được viết trong cuốn những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam của GS-TS Đỗ Tất Lợi